Ekmek, zengin ve yoksul ayırt etmeksizin günde üç kez soframıza konuk oluyor. Kokusu,
bereketi ve tadıyla bütün dinlerde kutsal nimet sayılan bu mübarek yiyecek, ülkemizde ne
yazık ki aşırı bir israfla karşı karşıya.

Bir yanda binlerce insanımız bir dilim ekmeğe muhtaç iken diğer yanda her gün 15 milyon
ekmeği çöpe atıyoruz. İstanbul’da ise çöpe atılan ekmek miktarı günlük 3 milyon 750 bin
civarında.

Ekmek israfını nasıl önleyebilirsiniz?

Ekmek 36 saat tazeliğini korur. Dört gün beklemiş ekmek, bayatlamış sayılır.

Tüketebileceğiniz kadar ekmek alın.

Ekmeği derin dondurucuda saklayın.

Bayat ekmeği en basit haliyle köfteye katarak değerlendirin.

Ekmeği fırında kıtırlaştırın

veya galeta unu yapın.

Bayat ekmeği hiç yemeyecekseniz, ıslatıp kuşlara ve sokak hayvanlarına verin.

Bayat ekmeği ısıtarak veya kızartarak bir çırpıda yeni yemekler yapabilirsiniz.

Bayat ekmekten 30 çeşit seçenek

Ekmek kavurması, papara, tirit, ekmek süpürgesi, ekmek uğması, yalancı paça, kalacuş,
ekmekli omlet, ekmek karıştırması, yumurtalı ekmek aşı, ekmekli ezme, bayat ekmek köftesi,
ekmek pizzası, dilim (ketçaplı) pizzaları, dilim kayganası, sarımsaklı ekmek, bayat ekmek
kanepesi, tutmaç.

Tatlılar: Bayat ekmek tatlısı, sütlü bayat ekmek tatlısı, ekmek helvası, vişneli ekmek tatlısı,
üzümlü etmek tatlısı, incir ve ballı ekmek turtası, ekmekli puding, ekmekli krep, bademli
ekmek dilimleri, çikolatalı ve ekmekli kek.

Ekmek israfı acaba nasıl önlenir?

Üretimi talebe göre planlayın!
“Raf ömrü” uzun olan kaliteli ekmek üretimine geçmeli
Ekmeğin miktarının (gramaj) azaltılması
Toplu yemek tüketim yerlerinde ekmeğin dilimlenerek sunulması
Tüketicinin ‘soğumuş’ ekmeği ‘bayatlamış’ olarak kabul etmemesi gerektiği konusunda
eğitilmesi
Ekmeğin derin soğutucularda dilimlenerek saklanması
Satılmayan ekmeklerin, fırıncılar tarafından galeta unu, kurutulmuş ekmek içi gibi başka gıda
maddelerinin üretiminde kullanılması
Evlere ihtiyaç olduğu kadar ekmek alınması

Ne kadar ekmek israf ediliyor?

Türkiye’de ekmek israfına ilişkin istatistiksel sonuçlar verecek bir çalışma henüz yok. Bugüne
kadar verilen rakamlar, daha çok tahminlere dayanmakta ve bazen çelişkiler göstermekte.
Bazı lokal araştırmalardan çıkarılan istatistiksel sonuçlar da ülke çapında ekmek israfına
ilişkin tahminlere dayanak oluyor.

Ekmek Sanayii İşverenler Sendikası, 1991 yılında, İstanbul’da günde en az 1 milyon ekmeğin
çöpe atıldığı veya hayvan yemi olarak kullanıldığını açıklamış.Aynı yıl, İstanbul Fırıncılar
Odası ise, İstanbul’da bir günde üretilen 10 milyon ekmeğin % 5’inin israf edildiğini ileri
sürmüş. Bu da, 500.000 ekmek eder.Aynı odanın, 1993 ve 1994 yıllarındaki açıklamalarında,
İstanbul’daki ekmek israfı % 6-7 civarında olarak kaydediliyor.Türkiye Fırıncılar
Federasyonu’nun, 1999 yılı başında İstanbul için verdiği rakamlara göre, bir günde üretilen
yaklaşık 15 milyon ekmeğin yaklaşık % 25’i israf ediliyor. Bu da 3 milyon 750 bin ekmek
demek. Aynı kaynakta, tüm ülkedeki ekmek israfının ise, 15 milyon adet olduğu belirtiliyor.

Ekmek israfının, sadece İstanbul’da değil, başka büyük kentlerde de artmakta olduğu, yerel
araştırmalardan anlaşılıyor. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi
Bölümü’nün Adana ve çevresinde yaptığı araştırmaya göre, satın alınan her 10 ekmeğin 1’i
çöpe gidiyor. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü’nün ekmeğin
kullanımı ile ilgili araştırmasında, tüketicilerin yaklaşık % 35’inin bayat ekmeği hayvanlara
verdiği, yaklaşık % 6’sının çöpe attığı ortaya çıkmış. Sonuç olarak, Konya’daki tüketicilerin
yaklaşık % 41’i, ekmek tüketiminde bilinçli davranmıyor. Aynı araştırmaya göre, tüketicilerin
sadece % 12.2’si, ekmeği, uzun süre bayatlamaya karşı koruma sağlayan buzdolabında
saklıyor. Ekmeği naylon poşet içinde saklayıp kısa sürede bayatlatan tüketicilerin oranı ise,
yaklaşık % 48.

Kimler daha çok israf ediyor?

İsraf edilen ekmek miktarını kesin olarak belirlemek mümkün olmasa bile, en fazla israfın
yemekhaneli iş yerleri, hastane, yatılı okul, öğrenci yurdu, otel, lokanta gibi toplu yemek
tüketim yerlerinde olduğuna ilişkin kesin veriler mevcut.

Türk Standartları Enstitüsü tarafından 1986 yılında yapılan “Türkiye’de ekmek sanayi, ekmek
standardizasyonu ve ekmekçiliğin sorunları” konulu sempozyumda, ekmek israfının % 70’ini
toplu yemek tüketim yerlerindeki israfın oluşturduğu belirtilmiş.

Antalya Fırıncılar Odası’nın, Nisan 2003’deki açıklamasına göre, Antalya’daki ekmek
israfının % 70’i turistik oteller ve lokantalarda oluyor. Ancak, bu israfta yerli turistlerin de
kabahati var. Yerli turistler ve özellikle Rus ve İsrailli turistler, yiyebileceklerinden çok fazla
ekmek alıyorlar. Sofrada artan ekmekler, doğruca çöpe gidiyor. Avrupalı veya Amerikalı
turistler ise, kararınca ekmek alıyorlar.

Antalya’daki bu durum, aynı zamanda evlerdeki ekmek israfının gelir düzeylerine göre
dağılımı konusunda da bir fikir veriyor. Araştırmalar, yüksek gelir grubunda ekmek israfının
çok daha fazla olduğunu gösteriyor. Düşük gelir grubunda ekmek tüketimi daha fazla iken,
ekmek israfı yok denecek kadar az. Bu da, ekmeğin ucuz bir gıda maddesi olmasından dolayı,
yüksek gelir grubunda tasarrufa değer bulunmamasına bağlanıyor.

İsraf nasıl önlenir?

Ekmek israfını en aza indirebilmek için, uzmanlarca şunlar öneriliyor:

1. Üretimin talebe göre planlanması.
2. Raf ömrü uzun kaliteli ekmek üretimi.
3. Ekmeğin fırında veya satış yerinde uygun koşullarda muhafazası.
4. Ekmeğin pişirilmesi ile satışı arasındaki sürenin en aza indirilmesi.
5. Ekmeğin poşetlenmesi.
6. Küçük gramajlarda ekmek üretimi.
7. Toplu yemek tüketim yerlerinde ekmeğin dilimlenmiş olarak verilmesi.
8. Self servis tezgâhlarında ekmeğin baş tarafta değil, yemeklerden sonra yer alması.
9. Toplu yemek tüketim yerlerinde, mönüye göre ekmek siparişi verilmesi; artan
ekmeklerin daha sonraki günlerde kullanılmasını sağlayacak mönü düzenlemesi.
10. Satılamayan ekmeklerin fırınlar tarafından, galeta unu, kurutulmuş ekmek içi gibi
başka gıda maddelerinin üretiminde kullanılması.
11. Orta derecede bayatlamış ekmeklerin düşük fiyattan satılması. (Amerika Birleşik
Devletleri’nde, 48 saat içinde satılmayan ekmekler, “tasarruf dükkânları” olarak
tanımlanan yerlerde daha düşük fiyattan satılmaktadır.)
12. Tüketicinin, soğumuş ekmeği bayatlamış saymaması.
13. Evlere ihtiyaçtan fazla ekmek alınmaması.
14. Evlerde ekmeğin oda sıcaklığında veya buzdolabında değil, derin dondurucuda
saklanması.
15. Ev hanımlarının bayatlamış ekmeği değerlendirme konusunda bilgilendirilmesi ve
teşvik edilmesi
2003 yılında en pahalı ekmeği kilosuna 1.139.000.TL ödeyerek BURDUR’lular yedi.

2003 yılında en ucuz ekmeği kilosuna 500.000 TL ödeyerek AMASYA’lılar yedi.

Günde 284 bin ekmek çöpe gidiyor

Bilinçsiz tüketim nedeniyle Türkiye genelinde çöpe atılan ekmeğin yıllık maliyeti 8.2
trilyon. Günde 284 bin, yılda ise 103 milyon 660 bin adet ekmek bayatladığı gerekçesiyle
çöpe atılıyor.

Ülkemizde halkın yüzde 60'ı kentlerde, yüzde 40'ı köylerde yaşıyor. Bir kişi günde kentte1.25, köylerde ise 1.5 ekmek yiyor. Ülke genelinde günde 284 bin, yılda ise 103 milyon 660
bin adet ekmek çöpe atılıyor. Talep taze ekmeğe yönelik olduğundan, 3-4 saatlik ekmekler
bayat kabul ediliyor. Ülkemizde tüketim hareketleri bilinçsiz. Kuruluş, otel ve yurt gibi toplu
tüketim merkezlerinin ekmeği küçük dilimler halinde naylon poşetlerde kullanmaları ve
bilinçli tüketime sunmaları, israfı önler.